Wat zijn fallacies?

Hoewel we meestal aannemen dat onze beslissingen logisch en weloverwogen zijn, sluipen er vaak denkfouten in ons oordeel. Deze denkfouten, ook wel bekend als fallacies, kunnen grote gevolgen hebben, zeker in professionele omgevingen waar nauwkeurigheid en objectiviteit cruciaal zijn. In dit artikel gaan we dieper in op wat fallacies zijn, waar het begrip vandaan komt, welke soorten er bestaan, en hoe ze de werkvloer beïnvloeden.

Wat zijn fallacies?

Een fallacy, of drogreden, is een fout in redenering die een argument minder geldig maakt, zelfs als het op het eerste gezicht logisch lijkt.

De term fallacy vindt zijn oorsprong in het Latijnse woord fallacia, wat "bedrog" of "misleiding" betekent. Het concept gaat echter veel verder terug, naar de tijd van de oude Grieken. Filosofen zoals Aristoteles en de sofisten onderzochten al hoe mensen foutieve redeneringen gebruiken in argumenten. Door de eeuwen heen hebben logici en filosofen het concept verder ontwikkeld. Tegenwoordig worden ze niet alleen in de filosofie bestudeerd, maar ook in psychologie en besluitvormingstheorie.

Het gaat bij fallacies niet per se om een bewuste poging om te misleiden; vaak zijn fallacies het gevolg van slordigheden in ons denken. Ze kunnen ontstaan door een gebrek aan informatie, emotionele betrokkenheid, of simpelweg door het volgen van verkeerde aannames.

Hoewel fallacies en cognitieve biases vaak samen voorkomen, zijn ze niet hetzelfde. Een fallacy is een fout in redenering of argumentatie, terwijl een cognitieve bias een systematische denkfout is die ons oordeel beïnvloedt. Biases zijn psychologisch van aard en ontstaan door hoe ons brein informatie verwerkt, terwijl fallacies eerder betrekking hebben op hoe argumenten worden opgebouwd.

Het verband tussen de twee is dat biases vaak de oorzaak zijn van fallacies. De confirmation bias (de neiging om informatie te zoeken die onze bestaande overtuigingen bevestigt) kan bijvoorbeeld leiden tot de hasty generalization fallacy (overhaaste generalisatie), waarbij iemand op basis van beperkte gegevens een algemene conclusie trekt. Denk maar aan de manager die overtuigd is dat oudere medewerkers minder flexibel zijn omdat één oudere medewerker moeite heeft met een nieuwe tool.

Fallacies worden vaak gebruikt in discussies, marketing, politiek en dagelijkse gesprekken. Hoewel ze onschuldig lijken, kunnen ze in een bedrijfscontext leiden tot verkeerde conclusies, foute of suboptimale beslissingen, inefficiënte processen, gebrekkige strategieën of onnodige conflicten.

Welke soorten fallacies bestaan er?

Fallacies zijn er in vele soorten en maten. Ze kunnen grofweg worden onderverdeeld in twee categorieën: formele fallacies en informele fallacies.

1. Formele fallacies

Formele fallacies zijn fouten in de structuur van een redenering, fouten tegen de regels van de logica.

Neem volgende redenering uit een M&A dossier: "Als een over te nemen bedrijf een sterk marktaandeel heeft, is een overname winstgevend. Maar dit bedrijf heeft géén sterk marktaandeel, dus kan de overname niet winstgevend zijn." Deze redenering is niet geldig. Het is een voorbeeld van de denial of the antecedent (ontkenning van de voorwaarde). Het feit dat het bedrijf geen sterk marktaandeel heeft, betekent niet automatisch dat de overname niet winstgevend kan zijn. Er kunnen andere factoren zijn die bijdragen aan succes, zoals innovatieve technologie, unieke expertise, of synergievoordelen tussen de twee bedrijven.

En neem deze redenering: "Als een overname succesvol is, zien we een stijging in onze klantentevredenheid. Onze klantentevredenheid is fors gestegen, dus de overname is succesvol." Dit is een voorbeeld van de affirmation of the consequent (bevestiging van de gevolgtrekking). De redenering gaat ervan uit dat de stijging van de klantentevredenheid uitsluitend kan worden verklaard door de overname. Maar er kunnen uiteraard ook andere redenen zijn voor de stijging, zoals veranderende marktomstandigheden en betere marketing. Het is dus onjuist om alleen op basis van een stijgende klantentevredenheid te concluderen dat de overname succesvol is.

Dit lijkt misschien allemaal evident maar onderzoek toont aan dat ongeveer de helft van de mensen vatbaar is voor dergelijke redeneerfouten.

2. Informele fallacies

Informele fallacies zijn fouten die voortkomen uit de inhoud of context van een argument, vaak beïnvloed door emotie, aannames of misleidende informatie:

• Ad hominem fallacy (op de man spelen): In plaats van het argument aan te vallen, wordt de persoon die het argument maakt bekritiseerd. Voorbeeld: Een collega stelt voor om een nieuw proces te proberen, maar iemand reageert met: "Waarom zouden we naar jou luisteren? Jouw project is vorig jaar mislukt."

• Post hoc ergo propter hoc fallacy (na dit, dus door dit): Het aannemen dat omdat A gebeurde vóór B, A de oorzaak is van B. Voorbeeld: Een directielid zegt: "Sinds de migratie naar ons nieuwe e-commerce platform, zijn de verkoopcijfers gedaald. Het was een fout om deze nieuwe technologie te introduceren." Dit negeert andere mogelijke oorzaken.

Informele fallacies komen vaak voor. Wikipedia vermeldt er meer dan 100.

De impact van fallacies op de werkvloer

Fallacies kunnen grote gevolgen hebben op de werkvloer, vooral als ze niet worden herkend. Ze kunnen leiden tot slechte besluitvorming, inefficiëntie, en zelfs tot een giftige werkcultuur. Hier zijn enkele manieren waarop fallacies de werkvloer beïnvloeden:

• Slechte besluitvorming: Wanneer beslissingen worden genomen op basis van foutieve redeneringen, kan dit leiden tot ineffectieve strategieën of onnodige kosten. Bijvoorbeeld, een team dat zich laat leiden door de appeal to authority fallacy (het blind vertrouwen op een expert) kan een slechte beslissing nemen omdat ze de mening van een externe consultant niet kritisch hebben beoordeeld.

• Belemmering van innovatie: Fallacies zoals de appeal to tradition kunnen innovatie in de weg staan. Wanneer teams vasthouden aan de status quo omdat "het altijd zo is gedaan", missen ze kansen om processen te verbeteren of nieuwe ideeën te omarmen.

• Conflicten en miscommunicatie: Fallacies zoals ad hominem of straw man, waarbij iemands argument wordt verdraaid om het gemakkelijker aan te vallen, kunnen leiden tot onnodige conflicten en een gebrek aan vertrouwen binnen teams. Als medewerkers zich aangevallen voelen of als hun ideeën verkeerd worden weergegeven, kan dit de samenwerking schaden.

• Vooroordelen versterken: Fallacies kunnen bestaande vooroordelen versterken, wat kan leiden tot discriminatie of ongelijkheid op de werkvloer. Bijvoorbeeld, de hasty generalization fallacy kan bijdragen aan stereotypering van bepaalde groepen medewerkers, zoals "de

Fallacies zijn meer dan alleen abstracte denkfouten; ze hebben een directe en soms schadelijke impact op de werkvloer. Door bewust te worden van de verschillende soorten fallacies en hun verband met cognitieve biases, kun je betere beslissingen nemen, conflicten verminderen en innovatie bevorderen. Het herkennen en vermijden van fallacies is geen eenvoudige taak, maar het is een essentiële vaardigheid voor iedereen die wil bijdragen aan een rationele, inclusieve en productieve werkomgeving.

For The Better is graag je partner in het effectief bestrijden van fallacies in je organisatie. Neem vandaag nog contact op en unlock the debias profit!